Proeftuin OpgewektEnergietransitie doet oude landgoederen herleven

Deze editie in Kwaliteit van het Kwartaal een project dat verleden en toekomst verbindt: Proeftuin Opgewekt. Via de Regionale Energie Strategieën (RES) wordt gezocht naar manieren om de landgoederen zelfvoorzienend te laten zijn qua energie. Het project is geselecteerd voor de Erfgoed Deal.      


Landgoed Vilsteren aan de Overijsselse Vecht

In een cirkel rond Enschede liggen ongeveer 200 landgoederen. Proeftuin Opgewekt richt zich op het cluster in het noordwestelijke deel van de gemeente. Veel landgoederen hier hebben een textielachtergrond en zijn gesticht in de 19de eeuw. Nu zijn veel tuinen aan groot onderhoud toe. Het gebied kampt met droogte en er liggen opgaven op het gebied van biodiversiteit, landschap en klimaatadaptatie. Het ontbreekt de landgoederen aan economische dragers voor het beheer. Duurzame opwekking van energie is daarvoor een mogelijke oplossing.  

De landgoederenzone in het Vechtdal - tussen Dalfsen en Ommen – is een klassieke landgoederenzone aan de zuidzijde van de Vecht. De toeristische waarde van dit gebied is groot. Stikstofreductie is hier één van de grote opgaven, naast klimaat, biodiversiteit, circulaire landbouw, het op peil houden van economische dragers en de energietransitie.      

Goede initiatieven  
Proeftuin Opgewekt wil samen met landgoedeigenaren een bijdrage leveren aan de energietransitie via de Regionale Energie Strategieën (RES). De RES West Overijssel en RES Twente zijn op zoek naar goede initiatieven van ruimtelijke inpassing en maatschappelijke acceptatie van de energietransitie. Er worden op dit moment te weinig projecten ontwikkeld en vergunningen aangevraagd voor goede energieprojecten met oog voor de kwaliteit van de omgeving. Het draagvlak van bewoners voor hernieuwbare energie is laag en door verhoogde bouwkosten het laatste jaar, stagneren ontwikkelingen ook bij ontwikkelaars.

Proeftuin Opgewekt brengt partijen bij elkaar die vanuit een positieve grondhouding bij willen dragen aan de energietransitie. De gezamenlijke ambitie is dat de landgoederen minstens zelfvoorzienend zijn als we het hebben over energieopwekking.  

Daarnaast levert Proeftuin Opgewekt een bijdrage aan het programma Haarvaten Op Peil (HOP), door de klimaatadaptieve maatregelen die nu vooral een technisch karakter kennen meer erfgoedinclusief te maken.      

Werkwijze  
Eigenaren en pachters gaan samen met experts en studenten, in kennistafels werken aan vernieuwende maatregelen. Je zou kunnen denken aan het herintroduceren van vloeiweiden of rabatbossen om lange periodes van droogte te verkorten. Of met kleinschalige inpassing van zonne- en windenergie, verloren landschapselementen terugbrengen zodat je een ‘groen maatpak’ creëert rondom deze maatregelen. Hierdoor maak je een aantrekkelijk landschap, verhoog je de biodiversiteit en natuurwaarden, draag je bij aan CO2-reductie kortom; dit zorgt voor balans tussen techniek en natuur.  

Deze gerichte aanpak zorgt voor draagvlak en levert een bijdrage aan de financiering van het landgoedbeheer in de toekomst. De landgoederen die meedoen zijn geselecteerd mede op uitvoeringsgerichtheid (eigen investering) en zij gaan daadwerkelijk starten met de uitvoering tijdens de loopfase van Proeftuin Opgewekt door een uitvoeringsbudget per zone. Na Proeftuin Opgewekt gaan zij zelf verder met de verdere uitvoering van de maatregelen.    Er is interesse van andere landgoederenzones en hopelijk geldt dit ook voor andere RES Regio's. We willen de resultaten en ervaringen van Proeftuin Opgewekt dan ook graag met hen delen. We bereiden met de samenwerkende gemeenten Noord-Veluwe en de provincie Gelderland een derde proeftuin voor in hun eigen RES Regio.      

Erfgoed Deal gaat door  

Hoewel het kabinet geen reservering gemaakt heeft voor een voortzetting van de Erfgoed Deal in deze kabinetsperiode, heeft staatssecretaris G. Uslu (WVC) in november bekend gemaakt dat er 12,5 miljoen euro vrijgemaakt is voor de periode 2023-2025. Opnieuw zal het bedrag beschikbaar zijn voor projecten die de maatschappelijke transities verbinden met erfgoed door middel van ontwerp, en opnieuw is het geld alleen beschikbaar voor samenwerkingsprojecten waarbij ook andere overheden een bijdrage leveren. Het gaat om de thema’s landbouw en natuur, energie en economie, wonen en mobiliteit en wateren bodem. Volgend jaar wordt de subsidie in één ronde (in het najaar) beschikbaar gesteld, daarna weer in twee subsidierondes per jaar.

Meer informatie op https://www.erfgoeddeal.nl/    

FRK- Het Oversticht | december| 2022
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: https://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief